STARY KOŚCIÓŁ
Najcenniejszym zabytkiem jest kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny, zbudowany w stylu wczesnego baroku, którego historia sięga XVI wieku. Z tego czasu pochodzi absyda i dzisiejsze prezbiterium, które w XVI wieku stanowiło nawę kościółka. W XVII wieku kościół rozbudowano. Klasycystyczna kruchta i zakrystia zostały dobudowane w XIX wieku.
1. Wnętrze
We wnętrzu kościoła obecnie znajduje się wiele cennych zabytków sztuki sakralnej. Przede wszystkim należy wymienić XVIII-wieczny barokowy główny ołtarz z obrazem przedstawiającym św. Marię Magdalenę pogrążoną w modlitwie (pod obrazem widnieje napis: August Strunge 1874; obraz był odnawiany m. in. przez malarza Jana Szewczyka). Obraz jest odsłaniany. Po jego opuszczeniu uwidacznia się wklęsła nisza, w której znajduje się XX-wieczna figura Najświętszego Serca Pana Jezusa. W górnej części ołtarza została wkomponowana rzeźba przedstawiająca postać św. Wawrzyńca. Prawdopodobnie z tym świętym wiąże się nazwa wsi Wawrzyszew, zwanej niegdyś Wawrzeńszewo.
Po obu stronach ołtarza usytuowane są naturalnej wielkości złocone figury aniołów. Po lewej stronie ołtarza znajduje się herb Szymachowskich – fundatorów kościoła. Po prawej stronie wnętrza kościoła umieszczona jest XVIII-wieczna chrzcielnica z białego piaskowca, zwieńczona miedzianą pokrywą. Z tego samego okresu pochodzą krucyfiksy umieszczone nad główną nawą i kruchtą oraz obrazy Najświętszej Maryi Panny Różańcowej oraz św. Jana Nepomucena spowiadającego królową czeską, żonę króla Wacława IV. W kościele znajduje się autentyczny, zachowany w dobrym stanie żyrandol flamandzki z 1894 roku. Przed bocznym wejściem do kościoła stoi kamienna kropielnica, prawdopodobnie z przełomu XVI i XVII wieku.
2. Płyta w kruchcie
Józefowi i Antoninie z Zambrowskich z Wrbna Łaszczyńskim, dziedzicom dóbr Powązek pozostałe dzieci roku 1827[1].
Józef Maciej de Verbno (herbu Wierzbna[2]) Łaszczyński (1761-1815) chemik i zootechnik, urodził się w Winnej[3] lub co mniej prawdopodobne w Łaszczynie[4] koło Kościana w województwie Poznańskim[5], gdzie znajdowały się pierwotne ziemie tego rodu (jeszcze Wschowa i Pyzdry do którego należy wspomniana Winna[6]). Pochodził z bardzo znamienitej i znanej w Warszawie rodziny, choć jej korzenie sięgały właśnie Wielkopolski. Zacznijmy od dziada Józefa, Michała (+1748). Domniemaniem jest założenie przez niego dworu i kupno Wierzbna koło Kałuszyna (na wschód od Warszawy), ale to wynikało już zapisu na belce fundacyjnej majątku w tej miejscowości: „Ja Michał de Verbno Łaszczyński ślubuję Bogu i Rzeczpospolitej miłość i wierność” A.D. 1686[7] – świadczyło to o metropolitalnych aspiracjach Łaszczyńskich (co przyniosło później swój efekt). Michał to kupił najprawdopodobniej obok domniemanego Wierzbna również warszawskie: Blizne (dzisiejsze Blizne Łaszczyńskiego), Powązki(?) i Groty[8](?). Po Michale było 3 synów: Wacław, Karol i Ignacy. Ci Łaszczyńscy wsławili się udziałem w zaszczytnej Konfederacji Barskiej (1768-1772) przeciwko zdradzieckiej Targowicy[9]. Uczestniczyli w niej dwaj wspomniani bracia: Wacław i Karol, ale nic nie wiemy czy był Konfederatem również najmłodszy z braci, Ignacy. Jego to synem był bohater tego artykułu, Józef. Był to człowiek bardzo majętny[10], posiadał wzmiankowane wiele ziem w stolicy (wierzyciel Mińska[11]) – prawdopodobnie kupił Powązki od ks. Czartoryskich (1796[12]). Jego syn (Jakub – patrz niżej) podzieli trzykrotnie i sprzeda później P. (1820, 1830, 1832)[13] – powstanie tam rozbudowana część cmentarza, który wcześniej znajdował się przy tej wsi. I tu docieramy do kresu życia szlachcica Józefa. Otóż, co jest nie lada sensacją, jego rodzina (4 synowie + córka) w 1827 roku wystawia płytę Epitafium na część swego ojca (zmarłego ok 10lat wcześniej i pochowanego w Rusocicach[14]) oraz matki. Płyta ta (D.O.M) znajduje się na Wawrzyszewie w kruchcie naszego starego, małego kościółka Marii Magdaleny (jednego z najstarszych w Warszawie). Matka Antonina z Zambrowskich (?1758[15] - 1827[16]) właśnie wtedy zmarła (w wieku 69 lat) i została pochowana w grobie rodzinnym na Powązkach, co odkryłem podczas pisania tego artykułu(!). Teraz dochodzimy do kolejnych ciekawych informacji – otóż w tym czasie nie istniał jeszcze cmentarz Wawrzyszewski (1830) – a znamienitszych mieszkańców chowano obok kościoła[17]. Wiemy również, że groby całej rodziny Łaszczyńskich (ale XX w.) znajdują się na wspomnianym cmentarzu oraz że rodzina posiadała pewne dobra w najbliższej okolicy (folwark „Parysów” część wspomnianych Powązek, które były w obrębie parafii Wawrzyszew). Stąd grób Pani Antoniny znajdował się blisko jej miejsca zamieszkania, mimo istnienia płyty nagrobnej w kościółku. Synem Józefa i Antoniny był prezydent Warszawy (zdjęcie poniżej) Jakub Ignacy Łaszczyński (1791-1865)[18] – i tutaj zrealizowały się tak wielkie ambicje jego pradziada Michała.
Parafianin
[1] Cmentarz Powązkowski oraz cmentarze katolickie i innych wyznań pod Warszawą i w okolicach tegoż miasta T.3 s.222
[2] Z rodu Werbnów lub Wierzbnów (na tablicy – patrz wyżej – Wrbna).
[3] https://laszczynski.pl/drzewo/26.html lub
http://teki.bkpan.poznan.pl/search.php?section=3&single=1&fileno=1&page=363
[4] https://www.checiny.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=321&subsub=117&menu=132&strona=1
[5] Sam był mieszkańcem „domu murowanego” w stolicy Wielkopolski przy ulicy Okrąg Rynku 67 w 1792 roku.
https://laszczynski.pl/drzewo/26.html
[6] Dzisiejsza Winna Góra(?)
[7] https://laszczynski.pl/historia/saga-rodu-laszczynskich
[8] Jego prawnuk Jakub Ignacy wybuduje tam pałac(?) https://laszczynski.pl/drzewo/29.html
[9] Zawiązali ja magnaci: generał artylerii koronnej Stanisław Szczęsny Potocki jako marszałek konfederacji koronnej, hetman wielki koronny Franciszek Ksawery Branicki, hetman polny koronny Seweryn Rzewuski, generał Szymon Marcin Kossakowski i inni.
[10] Jego dzieci odziedziczą też Kampinos (syn Ignacy z żoną Anną z Halpertów) oraz Młociny (córka Elżbieta z mężem i dziedzicem Leonem Czarnotą Bojarskim) http://www.stare-babice.pl/wp-content/uploads/2019/11/STARE-BABICE-na-przestrzeni-wiekow_internet.pdf s. 87.
[11] http://teki.bkpan.poznan.pl/search.php?section=3&single=&fileno=1&page=363&expr=&highlight=0
[12] https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezydencja_Czartoryskich_na_Pow%C4%85zkach
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pow%C4%85zki_(Warszawa) inna data 1798.
[13] http://starepowazki.sowa.website.pl/Cmentarz/cmentarz6b.html
[14] https://laszczynski.pl/drzewo/26.html pewnie chodzi o Russocice koło Kalisza - powiat Turecki.
[15] Inna data to 1760 http://www.sejm-wielki.pl/b/15.335.88
[16] Istnieje akt zgonu.
[17] Na przeciwko płyty Łaszczyńskich znajduję się tablica nagrobna Michałą Oczapowskiego (1788-1854) – pochowanego obok kościoła i później grób przeniesiono na cmentarzu Wawrzyszewski. Oboje z Józefem byli przyrodnikami – pierwszy agronomem, drugi chemikiem, a właściwie to byli zootechnikami. Michał był dyrektorem Instytutu Agronomicznego (późniejszego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa - protoplasty SGGW). I.A. posiadał w „swoich rękach”, w tym czasie, wieś Wawrzyszew. https://pl.wikipedia.org/wiki/Instytut_Agronomiczny
[18] https://pl.wikipedia.org/wiki/Jakub_Ignacy_%C5%81aszczy%C5%84ski – pochowany wraz z żoną w Starych Babicach pod Warszawą – niedaleko dóbr Łaszczyńskich (Blizne).
3. Otoczenie
Stary kościół p.w. Św. Marii Magdaleny jest ogrodzony zabytkowym XIX-wiecznym murem. Na placu ustawiony jest drewniany krzyż misyjny, wokół niego klomb z kwiatami, pod którym umieszczono szczątki zmarłych wydobyte w trakcie remontu z terenu wokół kościoła (w ubiegłych wiekach zwyczajem było umieszczanie cmentarza w bezpośrednim otoczeniu kościoła). Na placu kościelnym rośnie wiele starych lip, będących pomnikami przyrody. Na placu znajduje się także zabytkowa dzwonnica z trzema dzwonami ufundowanymi przez parafian.